Van alles wat

Afgelopen zomer waren we op vakantie in Slowakije. Het is dit halfjaar EU-voorzitter en dat was een mooie gelegenheid dit Midden-Europese land met een vakantiebezoek te vereren.

Niet dat dat gegeven vorig jaar aanleiding gaf om naar Letland af te reizen of volgend jaar Malta als reisdoel te kiezen, maar op de een of andere manier vraagt een vakantie naar Slowakije om een legitimatie. In gesprek met een in politiek geïnteresseerde gesprekspartner roer ik daarom op de EU-trom. Ski-liefhebbers daarentegen praat ik bij over de fantastische skigebieden in het Tatragebergte en natuurliefhebbers probeer ik mee
te nemen naar de uitgestrekte natuurgebieden in het oosten
van dit land.

Sisi en de Sovjets
Hoewel ik erg onder de indruk ben van de schoonheid van de Tatra en de natuur in Oost-Slowakije waren we toch vooral benieuwd naar de zichtbare historische erfenis. In Prešov werden we overrompeld door een eeuwenoude gevelrij in het historische stadscentrum, halverwege onderbroken door een hotel in de typische Sovjet-stijl van de jaren vijftig. Pontificaal op het plein in het centrum van de stad een gedenknaald als herinnering aan de Russische bevrijders in 1945. Even verderop een in marmer uitgehouwen Sisi, de op een na laatste keizerin/koningin van het Oostenrijks-Hongaarse keizerrijk, vooral bekend van de gelijknamige film met een suikerzoete Romy Schneider in de hoofdrol. Maar dan wel Sissi met een dubbele s.

Historische mix
Het is deze historische mix van vergane Habsburgse glans en betonnen grauwheid die landen in Midden-Europa tot een aantrekkelijk reisdoel maakt. In Oost-Slowakije is er nog iets anders dat ons West-Europeanen opvalt: Roma. In het dorpje Jasov, ten westen van de prachtige stad Košice, passeerden we een heuse Roma-wijk. Kale betonnen huizenblokken langs ongeplaveide straten met overal kinderen die langs de doorgaande wegen aan voorbijgangers hun vers geplukte paddenstoelen probeerden te slijten.

Je vraagt je bij het zien van die zichtbare armoede af welk voordeel deze bevolkingsgroep genieten van het wonen in de Europese Unie. Een paar honderd kilometer westelijker, in de hoofdstad Bratislava, vergaderen Europese regeringsleiders en ministers een halfjaar over gewichtige zaken. Maar de kans dat die de Roma met hun paddenstoelen langs de kant van de weg zien staan is klein.

Verwaarloosd en gehavend
Van de Roma moeten we ons vooral niets aantrekken, meende onze Hollandse campingbaas. Het is een onderdeel van hun cultuur om de boel te laten verslonzen. Die verwaarloosde en gehavende huizenblokken waren vijftien jaar geleden nieuw gebouwd. Hij had een paar Roma in dienst. Ze deden klussen op de camping en gaven het sanitair regelmatig een beurt. Ook voor Roma is een baan met geregelde inkomsten een belangrijke voorwaarde voor een fatsoenlijk bestaan, wilde de campingbaas er maar mee zeggen. En daar kon ik hem geen ongelijk in geven.

Of we ons huis via Airbnb te huur aanbieden. Het is een vraag die regelmatig aan onze keukentafel wordt besproken. Tot een besluit was het nog niet gekomen. Nu ik zelf – als huurder – de proef op de som heb genomen, acht ik de kans klein dat we ons huis ooit op deze manier zullen delen.

Dat de eerste de beste buitenlander je boekenkasten aan een inspectie onderwerpt, is tot daaraantoe. Daar nodigt een privébibliotheek nu eenmaal toe uit. En dat je toilet tijdelijk door een ander wordt gebruikt, hoort ook bij de regels van de deeleconomie. Maar dat iemand nieuwsgierig in een ordner met familiedocumenten snuffelt, is van een andere orde. Of op zoek naar een schone handdoek onbekommerd een la met babykleertjes opentrekt.

Want dat is precies wat er gebeurde toen ik onlangs een paar dagen te gast was in het appartement van een voor mij onbekend Berlijns stel. Ze hadden weinig te verbergen. Twee kleine kastjes waren op slot, meer niet. Via een paar vage fotootjes van de bewoners en een recent babyportret werd ik van lieverlee de intimiteit van dit Duitse gezin ingezogen.

AC/DC
De platencollectie in een van de open kasten wortelde in de jaren zeventig en tachtig. Van Simply Red tot Barbra Streisand. En AC/DC, veel AC/DC. Die laatste elpees ongetwijfeld van de duidelijk wat oudere heer des huizes. Een plank lager aangekomen kon ik – eerlijk is eerlijk – mijn nieuwsgierigheid maar moeilijk bedwingen toen ik daar een Leitz-ordner met ‘Familiedokumente’ aantrof. Even spieken. Kopieën van een nauwelijks interessante notariële akte van een opgeheven bedrijf van een vorige generatie. Verdere nieuwsgierigheid kon ik gelukkig bedwingen.

Van Kafka tot Van Gogh
De boekenkast in de Hauptschlafzimmer was strikt verdeeld. Links uitpuilende planken met kunstboeken, in de meest onhandige formaten, zoals het kunstboeken betaamt. De rechter helft was gewijd aan de Europese literatuur, keurig gerangschikt op alfabetische volgorde. Anthony Burgess, Frans Kafka, Astrid Lindgren, William Shakespeare met Stefan Zweig als logische laatste. Halverwege de derde plank van boven de prachtige dundrukuitgave van de brieven van Vincent van Gogh aan zijn broer. ‘Lieber Theo, ich arbeite jetzt mit einem neuen Modell: einen Postmeister in blauer Uniform.’ Op de uitkragende uiteinden cassettes van Proust, opnieuw Kafka, Goethe en ruim 10.000 pagina’s Thomas Mann, de laatste ongelezen, wachtend op een rustiger moment in het leven. Je zou wensen dat je je niet een lang weekend maar een jaar lang aan deze literaire bron kon laven.

Zwaluwnest
Staand voor de boekenkasten heb ik me herhaaldelijk afgevraagd wie de boekencollectie heeft aangelegd. Zijn de kunstboeken van de vrouw des huizes en de literaire werken van haar partner? Of juist andersom? Misschien dat ik er in een mailtje nog naar zal vragen, want noch bij aankomst noch bij vertrek hebben we de bewoners getroffen. Over één object bestaat in elk geval geen onduidelijkheid over de herkomst. Tegen het witte granolbehang naast de boekenkast viel het aanvankelijk nauwelijks op, maar daar hing met twee spelden aan de muur geprikt een afdruk van een zwangere buik in papier maché. Een groot zwaluwnest, naast het fotootje en de la met babykleertjes een van de weinige tastbare bewijzen van het derde gezinslid van deze Duitse familie.